Cơ sở tài chính đằng sau các quyết định của nhà quản trị tài chính là gì? Để có cơ sở cho viêc phân tích và lựa chọn các quyết định tài chính hợp lý, các nhà quản trị tài chính phải dựa trên các nguyên tắc sau đây như là những nguyên tắc bất ly thân trong hoạt động nghề nghiệp của mình.

Cùng VisioEdu tìm hiểu 10 nguyên tắc quan trọng của Tài chính doanh nghiệp – Một trong những nội dung chính khi ôn thi CPA môn Tài chính và quản lý tài chính nâng cao.

1. Nguyên tắc 1: Tỷ suất sinh lời có mối quan hệ tỷ lệ thuận với rủi ro 

Một trong những nguyên tắc quan trọng của Tài chính doanh nghiệp mà bạn cần nắm vững là “Tỷ suất sinh lời có mối quan hệ tỷ lệ thuận với rủi ro”.

Cùng VisioEdu phân tích mối quan hệ này trong phần dưới đây nhé!

Nguyên lý này thể hiện rằng khi cơ hội đầu tư có mức độ rủi ro cao thì tỷ suất sinh lời đòi hỏi cũng cao. Mức sinh lời cao đó như là phần thưởng nhằm bù đắp cho những rủi ro tăng thêm mà nhà đầu tư có thể phải gánh chịu.

Tóm lại, quan hệ rủi ro – lợi nhuận sẽ là một khái niệm chủ chốt khi chúng ta đánh giá việc đầu tư vào cổ phiếu, trái phiếu, dự án mới hay những quyết định tài trợ vốn hoặc phân chia lợi nhuận.

2. Nguyên tắc 2: Tiền tệ có giá trị về thời gian

Nguyên tắc thứ 2 của Tài chính doanh nghiệp mà VisioEdu muốn giới thiệu với bạn đó là “Tiền tệ có giá trị về thời gian”. Khi ôn thi CPA bạn cần nắm vững nguyên tắc này để không bị nhầm lẫn khi xác định giá trị thời gian của tiền trong chương sau. Đạo lý của nguyên tắc này có nghĩa là một đồng tiền hôm nay có giá trị hơn nhiều so với một đồng tiền trong tương lai. Nguyên nhân làm cho tiền tệ có giá trị thời gian là vì trong một khoảng thời gian nhất định, tiền có thể bị trượt giá do lạm phát, hay tiền có thể đẻ ra tiền nếu đem vào đầu tư. Như vậy, một đồng nhận được ngày hôm nay có giá trị lớn hơn nhiều so với một đồng sau một năm nữa. 

Quan niệm tiền có giá trị thời gian sẽ giúp nhà quản trị tài chính tính toán giá trị của tài sản hay giá trị của dự án bằng cách đưa lợi nhuận và chi phí phát sinh trong tương lai của một dự án hay khoản đầu tư trở về thời điểm hiện tại. Sau đó, nếu giá trị hiện tại của lợi nhuận cao hơn giá trị hiện tại của chi phí, dự án sẽ tạo ra tài sản tăng thêm và nên được chấp thuận và ngược lại. 

Nếu nhà quản trị doanh nghiệp mà không công nhận sự tồn tại của giá trị thời gian của tiền tệ, sẽ không thể đánh giá được các dự án với lợi nhuận và chi phí tương lai một cách có ý nghĩa.

3. Nguyên tắc 3: Dòng tiền quan trọng hơn lợi nhuận trong các quyết định tài chính

Để xác định giá trị tài sản hay giá trị doanh nghiệp, chúng ta sẽ sử dụng dòng tiền, chứ không dùng lợi nhuận kế toán. Bởi dòng tiền mới là khoản thu nhập thực tế do tài sản hay doanh nghiệp đưa lại sau một thời gian hoạt động. Như vậy, chúng ta sẽ quan tâm tới vấn đề khi nào thì tiền vào công ty, khi nào công ty có thể sử dụng dòng tiền đó và bắt đầu thu lợi nhuận từ nó, và khi nào công ty có thể phân phối tiền cho các cổ đông dưới hình thức cổ tức, hay chia lãi. 

Cần chú ý rằng, để đưa ra những quyết định đầu tư, quyết định tài trợ vốn hay phân phối lợi nhuận, các nhà quản trị tài chính doanh nghiệp đều phải dựa trên cơ sở chủ yếu là dòng tiền thực tế chứ không phải là lợi nhuận kế toán, vì có thể lợi nhuận kế toán mới chỉ là con số được tính toán trên sổ sách, lợi nhuận kế toán chỉ xuất hiện khi công ty thực sự sẽ thu được khoản lợi nhuận đó chứ không phải là dòng tiền mặt thực tế mà công ty đang có. Mặt khác, lợi nhuận có thể bị điều chỉnh bởi những phương pháp kế toán, nhưng dòng tiền thì khó bị tác động bởi các phương pháp kế toán. Do vậy, dòng tiền mặt của một công ty và lợi nhuận kế toán có thể không phải là một. Ví dụ, một khoản vốn đầu tư để mua thiết bị mới hay xây một toà nhà, được khấu hao trong vài năm với khoản khấu hao hàng năm được trừ từ lợi nhuận. Tuy nhiên, dòng tiền mặt thường bao gồm cả khoản chi phí khấu hao này. Bởi vậy, dòng tiền mặt vào và ra liên quan tới những khoản thu – chi thực tế khi tiền vào và ra khỏi công ty. Bởi vậy, các dòng tiền mặt phản ánh chính xác thời gian của lợi nhuận và chi phí.

Bạn cần nắm vững nguyên tắc này nếu muốn ôn thi CPA hiệu quả và dễ dàng vượt qua kỳ thi sắp tới.

4. Nguyên tắc 4: Chỉ quan tâm đến dòng tiền mặt gia tăng do tác động của các quyết định tài chính

Khi nhà quản trị tài chính đưa ra quyết định của mình sẽ có tác động tới kết quả hoạt động của công ty. Khi đó, nhà quản trị tài chính chỉ nên quan tâm đến dòng tiền mặt gia tăng, tức là chênh lệch giữa dòng tiền mặt có được sau khi ra quyết định với dòng tiền mặt ở hiện tại khi chưa có quyết định, vì sự chênh lệch này phản ánh tác động thực sự của quyết định tài chính.

Chẳng hạn đối với một quyết định đầu tư vốn, ở nguyên tắc 3 đã nói rõ nhà quản trị tài chính phải sử dụng dòng tiền mặt để đánh giá hiệu quả đạt được từ việc tham gia một dự án mới. Khi đó, dòng tiền mặt gia tăng sẽ là cơ sở cho việc đánh giá hiệu quả do thực hiện đầu tư đưa lại. Dòng tiền mặt gia tăng là sự chênh lệch giữa các dòng tiền mặt nếu dự án được thực hiện so với dòng tiền hiện hành khi dự án không được thực hiện.

5. Nguyên tắc 5: Các quyết định tài chính sẽ gặp phải những trở ngại của thị trường cạnh tranh

Nguyên tắc thứ 5 này cũng là một trong những nguyên tắc quan trọng của Tài chính doanh nghiệp mà VisioEdu muốn bạn ghi nhớ khi ôn thi CPA.

Như bạn đã biết, nhiệm vụ của các nhà quản trị tài chính là tạo ra tài sản cho chủ sở hữu. Bởi vậy, nhà quản trị tài chính sẽ phải chú trọng đánh giá dòng tiền mặt, xác định lợi nhuận đầu tư, đánh giá các tài sản và dự án mới. Thực tế, việc đánh giá hiệu quả của các dự án dễ dàng hơn nhiều so với việc tìm ra cơ hội đầu tư. Những ngành có tỷ suất sinh lời cao thường thu hút nhiều doanh nghiệp mới tham gia. Khi đó, cạnh tranh và công suất sản xuất gia tăng có thể khiến lợi nhuận bị giảm xuống dưới mức tỷ lệ sinh lời cần thiết, sau đó một số người tham gia thị trường bỏ cuộc dẫn tới cạnh tranh và công suất giảm, rồi giá lại bị đẩy lên. 

Vấn đề then chốt để xác định các dự án đầu tư hiệu quả, đầu tiên là phải tìm hiểu chúng tồn tại ở đâu và như thế nào trong các thị trường cạnh tranh. Sau đó, công ty cần có chính sách tạo ra hay lợi dụng những kẻ hở trên các thị trường này, hoặc thông qua sự khác biệt của sản phẩm hay tạo ra những lợi thế chi phí thì sẽ tốt hơn là tìm kiếm những thị trường hay các ngành mới có thể mang lại tỷ suất lợi nhuận cao. Khi đó, sẽ không có ngành nào là bị cạnh tranh gay gắt kéo dài. Các nhà quản trị tài chính cần phải hiểu điều này để biết tìm kiếm những dự án tốt ở đây và đánh giá chính xác dòng tiền mặt của dự án. Như vậy, hoạt động trong một thị trường cạnh tranh cần phải hiểu rằng việc nhận diện cơ hội đầu tư và tạo ra lợi nhuận khó khăn như thế nào.

>>> Xem thêm: Ôn thi CPA môn Tài chính và Quản lý tài chính nâng cao cần học những gì?

6. Nguyên tắc 6: Trong điều kiện các thị trường vốn hiệu quả, giá cả phản ánh rõ nét sự hợp lý của các quyết định tài chính 

Mục tiêu của các nhà quản trị tài chính là tối đa hoá lợi ích của cổ đông. Để hiểu điều gì khiến giá cổ phiếu, cũng như các loại chứng khoán khác như trái phiếu, thay đổi và cổ phiếu được đánh giá hay định giá như thế nào trên các thị trường tài chính, cần phải xem xét trong điều kiện các thị trường hiệu quả.

Các thị trường hiệu quả (efficient markets) là thị trường mà giá trị của các tài sản và chứng khoán tại bất kỳ thời điểm nào đều phản ánh đầy đủ tất cả thông tin công khai.

Như vậy, ý nghĩa của các thị trường hiệu quả với nhà quản trị tài chính là gì? Đầu tiên, giá cả là chính xác, giá cổ phiếu phản ánh tất cả những thông tin công khai liên quan tới giá trị của công ty. Có nghĩa chúng ta có thể thực hiện mục tiêu tối đa hoá lợi ích của cổ đông qua việc chú trọng vào tác động tới giá chứng khoán của mỗi quyết định nếu những điều khác không thay đổi. Đó là, những quyết định đúng trong suốt thời gian dài sẽ khiến giá cổ phiếu cao hơn và những quyết định kém hiệu quả sẽ khiến giá xuống thấp. Thứ hai, những thay đổi lợi nhuận do thay đổi phương pháp kế toán sẽ không làm giá cổ phiếu thay đổi. Phân chia cổ phiếu và những thay đổi khác trong phương pháp kế toán không ảnh hưởng tới dòng tiền mặt thì cũng không được phản ánh trong giá cả. Giá cả thị trường phản ánh dòng tiền mặt dự kiến luân chuyển sang cổ đông, bởi vậy, sự quan tâm của nhà quản trị tài chính tới dòng tiền để đánh giá hiệu quả hoàn toàn đúng đắn.

7. Nguyên tắc 7: Sự tách biệt giữa quyền sở hữu và quyền quản lý sử dụng vốn và tài sản

Mặc dù mục tiêu của doanh nghiệp là tối đa hoá lợi ích của chủ sở hữu, nhưng trên thực tế vấn đề đại diện có thể cản trở thực hiện mục tiêu này. Vấn đề đại diện xuất hiện do có sự tách biệt giữa quản lý và quyền sở hữu công ty. Ví dụ, một công ty có thể do các nhà quản lý chuyên nghiệp điều hành, những người này có ít hoặc không có quyền sở hữu trong công ty. Bởi có sự tách biệt giữa người ra quyết định và chủ sở hữu, nên người điều hành có thể ra quyết định không phù hợp với mục tiêu tối đa hoá lợi ích của chủ sở hữu. Họ có thể làm việc không thật nhiệt tình và tự kiếm tiền cho bản thân thông qua tiền lương và các khoản thù lao khác.

Vấn đề đại diện nghĩa là vấn đề phát sinh do xung đột quyền lợi giữa người điều hành (đại diện của chủ sở hữu) và chủ sở hữu.

Như vậy có thể rút ra nhận định rằng, điều gì tốt cho chủ sở hữu cũng phải tốt cho các nhà quản lý. Nếu không, nhà quản trị sẽ đưa ra quyết định có lợi nhất cho họ chứ không vì mục tiêu tối đa hoá lợi ích của chủ sở hữu.

8. Nguyên tắc 8: Thuế có ảnh hưởng nhất định tới các quyết định tài chính

Tiếp theo, cùng VisioEdu tìm hiểu nguyên tắc quan trọng thứ 8 của Tài chính doanh nghiệp trong khi ôn thi CPA môn Tài chính và quản lý tài chính nâng cao nhé!

Các nhà quản trị tài chính không thể không xem xét tới tác động của các loại thuế tới lợi ích của chủ sở hữu trong các quyết định tài chính. Ở nguyên tắc 4, chúng ta biết rằng chỉ có những dòng tiền mặt gia tăng mới được xem xét trong quá trình đánh giá. Cụ thể hơn, dòng tiền mặt được xem xét sẽ là dòng tiền mặt gia tăng sau thuế.

Khi đánh giá những dự án mới, chúng ta sẽ thấy thuế thu nhập có một vai trò quan trọng. Khi công ty phân tích khả năng mua một nhà máy hay một thiết bị nào đó, những khoản lợi nhuận từ đầu tư sẽ được tính toán trên cơ sở sau thuế. Nếu không, công ty sẽ không đánh giá đúng dòng tiền mặt gia tăng phát sinh từ dự án.

Chính phủ cũng công nhận thuế có thể ảnh hưởng tới các quyết định kinh doanh và sử dụng thuế để khuyến khích chi tiêu trong một số lĩnh vực. Giả sử nếu muốn khuyến khích chi tiêu cho các dự án nghiên cứu và phát triển, chính phủ sẽ giảm thuế cho các dự án này, như vậy sẽ làm tăng dòng tiền mặt sau thuế của các dự án. Dòng tiền mặt tăng lên có thể biến một số dự án nghiên cứu và phát triển đang từ thua lỗ trở thành dự án sinh lợi.

9. Nguyên tắc 9: Có nhiều rủi ro khác nhau trong các quyết định tài chính – một số rủi ro có thể giảm thiểu bằng cách đa dạng hoá đầu tư và một số thì không thể giảm thiểu

Có thể nhận thấy đa phần trọng tâm tài chính xoay quanh nguyên tắc 1: Rủi ro có mối quan hệ tỷ lệ thuận với tỷ suất sinh lời. Nhưng trước khi chúng ta có thể sử dụng triệt để nguyên tắc 1, chúng ta phải xác định đánh giá rủi ro như thế nào. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, đối với hầu hết các dự án và tài sản, một số rủi ro có thể giảm thiểu thông qua đa dạng hoá, nhưng cũng có một số rủi ro thì không thể loại trừ. Như vậy, rõ ràng quá trình đa dạng hoá có thể giảm thiểu rủi ro và việc đánh giá rủi ro cuả một tài sản hay một dự án là rất khó. Mức rủi ro của một dự án thay đổi dựa vào việc liệu doanh nghiệp đánh giá dự án đó riêng biệt hay kết hợp với những dự án khác mà doanh nghiệp có thể thực hiện.

10. Nguyên tắc 10:  Tuân thủ pháp luật và giữ chữ tín trong kinh doanh

Nguyên tắc cuối cùng của Tài chính doanh nghiệp mà VisioEdu cung cấp cho bạn đó chính là: “Tuân thủ pháp luật và giữ chữ tín trong kinh doanh”. Chấp hành pháp luật trong kinh doanh là một nguyên tắc bắt buộc, vì công ty không thể hoạt động bên ngoài hành lang pháp lý. Pháp luật bảo vệ hoạt động kinh doanh của công ty thì pháp luật cũng bảo vệ quyền và lợi ích của các công ty khác. Do vậy, nếu vi phạm pháp luật thì công ty sẽ bị pháp luật cản trở hoạt động, cao hơn là sẽ bị chấm dứt hoạt động kinh doanh. Do vậy các quyết định kinh doanh và các quyết định tài chính phải trong khuôn khổ của pháp luật.

Sẽ có nhiều người phân vân rằng “Vấn đề chữ tín có thực sự liên quan tới tài chính không?”. Mặc dù những sai lầm trong kinh doanh có thể được tha thứ, nhưng những sai lầm về chữ tín sẽ chấm dứt những cơ hội kinh doanh trong tương lai và tiền đồ của doanh nghiệp. Bởi những hành vi phi đạo đức làm mất lòng tin của người khác và mất lòng tin thì không thể cộng tác kinh doanh với nhau được. Trong kinh doanh, điều nguy hiểm nhất là đánh mất lòng tin của công chúng vào tiêu chuẩn đạo đức của mình. 

Ngoài ra vấn đề về trách nhiệm xã hội trong các quyết định tài chính cũng cần được quan tâm đúng mức. Nói chung, trách nhiệm xã hội của công ty có nghĩa là ngoài mục tiêu tối đa hoá lợi ích của cổ đông, một công ty còn phải có trách nhiệm với xã hội. Nó nhấn mạnh rằng một công ty còn phải chịu trách nhiệm với nhiều công dân khác của xã hội chứ không phải chỉ riêng với cổ đông của mình.

Trên đây là mười nguyên tắc quan trọng làm cơ sở cho nhà quản trị tài chính phân tích, đánh giá và ra các quyết định tài chính hợp lý nhằm tối đa hóa lợi ích của chủ sở hữu.

Nếu bạn ôn thi CPA cần nắm rõ các nguyên tắc quan trọng của Tài chính doanh nghiệp này để hoàn thành tốt bài thi nhé! Chúc các bạn vượt qua kỳ thi CPA môn Tài chính và quản lý tài chính nâng cao với số điểm cao.

Xem thêm khóa Ôn thi CPA hiệu quả dành cho kế toán tại: https://forms.gle/Nf8hRvwiAwvTy6YDA