Bảng cân đối kế toán phản ánh số liệu về giá trị toàn bộ tài sản và nguồn vốn hiện có của doanh nghiệp, tại thời điểm lập Báo cáo Tài chính, vì vậy người ta coi bảng cân đối kế toán như một bức ảnh chụp nhanh toàn bộ nguồn lực tài chính của doanh nghiệp tại một thời điểm thường là cuối năm, cuối quý hoặc cuối tháng. Chính vì vậy, việc lập và rà soát bảng cân đối kế toán đặc biệt quan trọng đối với kế toán nói riêng và doanh nghiệp nói chung nhằm đảm bảo sự uy tín, tránh những rủi ro khi thanh, kiểm tra thuế.
Dựa trên những điều khoản của pháp luật hiện hành về luật kế toán và luật thuế, bài viết dưới đây VisioEdu chia sẻ cho kế toán những rủi ro thường gặp trên bảng cân đối kế toán, cân đối số phát sinh khi kê khai thuế doanh nghiệp.
1. Thanh toán với người mua
– Trường hợp Tài khoản (TK)131 có số dư có thì kiểm tra thuyết minh Báo cáo Tài chính. Việc này nhằm xác định cụ thể khách hàng nào đã ứng trước tiền và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ nội dung ứng trước tiền hàng và đã phát sinh doanh thu vào thời điểm nào.
– Trường hợp TK 131 có số dư nợ thì kiểm tra thời điểm phát sinh doanh thu nhằm xác nhận nợ, hợp đồng quy định thời hạn chậm trả và khoản phạt vi phạm hợp đồng.
VisioEdu đưa ra một số rủi ro có thể xảy ra:
+ Khai thiếu doanh thu tính thuế (Thường là hoạt động dịch vụ, trước năm 2015).
+ Khai thiếu thu nhập (Nợ phải trả không xác định chủ nợ, khoản tiền người mua ứng trước dẫn đến không mua hàng sau đó và gây ra vi phạm hợp đồng).
+ Ghi nhận doanh thu không đúng kỳ tính thuế.
+ Khai thiếu thuế Giá trị gia tăng hàng bán ra.
2. Dự phòng tổn thất các khoản đầu tư ngắn hạn
- Dư Có Tài khoản 129 (Thông tư 200/2014/TT-BTC); Tài khoản 229 (Thông tư 133/2016/TT-BTC):
– Phân tích hồ sơ, nếu TK 129 (TK 229) phát sinh số dư có, thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:
+ Xác định số dư đầu/cuối kỳ, số dư đã trích thêm hoặc số đã hoàn nhập giảm chi phí.
+ Số lượng chứng khoán cho từng loại chứng khoán đầu tư (Đầu tư theo đúng pháp luật và được tư do mua bán trên thị trường); Giá chứng khoán đang hạch toán trên sổ kế toán; Giá chứng khoán thực tế trên thị trường.
+ Trên cơ sở đó, đánh giá việc người nộp thuế trích hoặc đã hoàn nhập phù hợp với quy định.
VisioEdu đưa ra một số rủi ro có thể xảy ra:
+ Người nộp thuế trích dự phòng không phù hợp, không hoàn nhập.
+ Khi tổn thất xảy ra, đơn vị tiếp tục ghi nhận chi phí mà không sử dụng khoản dự phòng.
+ Không đủ chứng từ chứng minh việc lập dự phòng tổn thất theo đúng quy định.
Như vậy, để phòng ngừa phần giá trị bị tổn thất nếu chứng khoán của doanh nghiệp bị giảm giá hoặc các khoản đầu tư vào doanh nghiệp khác đang bị thua lỗ thì giải pháp tối ưu là doanh nghiệp nên lập dự phòng tổn thất các khoản đầu tư tài chính.
3. Các khoản phải thu
- Dư Nợ TK 138:
– Phân tích hồ sơ, nếu TK 138 phát sinh số dư nợ, thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:+ Doanh nghiệp có phát sinh nghiệp vụ cho mượn tiền không lãi suất để nhận dạng dấu hiệu không khai báo thu nhập tài chính vào thu nhập chịu thuế thu nhập doanh nghiệp (Trước ngày 02/08/2014) hoặc chi phí lãi vay không phục vụ cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.+ Tài sản thiếu, mất chờ xử lý để xác định nguyên nhân và nhận dạng dấu hiệu rủi ro về thuế Giá trị gia tăng.
4. Dự phòng nợ phải thu khó đòi
- Dư Có TK 139 (Thông tư 200/2014/TT-BTC); TK 229 (Thông tư 133/2016/TT-BTC):
– Phân tích hồ sơ, nếu TK 139 (TK 229) phát sinh số dư có, thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:
+ Xác định số dư đầu/cuối kỳ, số đã trích thêm hoặc số đã hoàn nhập giảm chi phí.
+ Các khoản nợ khó thu theo từng tuổi nợ, kèm theo khế ước vay tiền, hợp đồng kinh tế, thanh lý hợp đồng, đối chiếu xác nhận nợ, hoặc bằng chứng người nộp thuế lâm vào tình trạng phá sản, đang làm thủ tục giải thể, mất tích, bỏ trốn.
+ Trên cơ sở đó, đánh giá việc người nộp thuế trích hoặc đã hoàn nhập phù hợp với quy định.
VisioEdu lưu ý cho kế toán rủi ro có thể gặp phải là: Người nộp thuế trích không phù hợp, không hoàn nhập (Trừ trường hợp người nộp thuế đã khai điều chỉnh, bổ sung theo quy định); Hoặc không đủ điều kiện theo quy định.
5. Dự phòng giảm giá hàng tồn kho
- Dư Có TK 159 (Thông tư 200/2014/TT-BTC); TK 259 (Thông tư 133/2016/TT-BTC):
– Phân tích hồ sơ, nếu TK 159 (TK 259) phát sinh số dư có, thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:
+ Giá trị trên sổ kế toán đối với từng loại hàng tồn kho, căn cứ để xác định giá trị thuần có thể thực hiện được.
+ Trên cơ sở đó, đánh giá việc người nộp thuế trích hoặc đã hoàn nhập phù hợp với quy định.
+ Xem xét trường hợp đã ký hợp đồng tiêu thụ nhưng chưa giao hàng.
Rủi ro mà VisioEdu đưa ra trong trường hợp này là người nộp thuế trích không phù hợp, không hoàn nhập; Hoặc không đủ điều kiện theo quy định.
6. Tăng, giảm Tài sản cố định
- Dư Nợ TK 211 tăng, giảm:
– Trường hợp phát sinh tăng, giảm Tài sản cố định (TSCĐ) trên Bảng cân đối kế toán(BCĐKT), thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:
+ Xác định nguyên giá có phù hợp hay không và TSCĐ tăng có hóa đơn, chứng từ đúng quy định hay không.+ Nếu TSCĐ tăng do đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) hoàn thành, bàn giao thì căn cứ vào kết quả thanh, kiểm tra hoặc kiểm toán các năm trước và năm nay có liên quan đến chi phí XDCB để nhận dạng dấu hiệu rủi ro.– Trường hợp phát sinh giảm nguyên giá trên BCĐKT, thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ nội dung sau:
+ Giảm TSCĐ do nguyên nhân, việc thanh lý, chuyển nhượng có hạch toán đúng quy định không (Ghi giảm nguyên giá đồng thời với ghi giảm hao mòn, hạch toán vào thu nhập khác (Nếu có) và chi phí khác).
7. Hao mòn Tài sản cố định (TK 214):
– Phân tích hồ sơ, người nộp thuế có trích khấu hao Tài sản cố định (TSCĐ) TK 214, thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:
+ Trường hợp người nộp thuế áp dụng phương pháp khấu hao đường thẳng thì căn cứ vào Thuyết minh Báo cáo Tài chính để xác định thời gian khấu hao bình quân (TG KHBQ) cho từng loại TSCĐ {TG KHBQ = Nguyên giá (Trung bình cộng) : (chia) Giá trị hao mòn}, đồng thời so sánh với thời gian khấu hao tối thiểu theo quy định để ước lượng mức khấu hao NNT trích có phù hợp hay không (Trường hợp này chấp nhận sai số đối với trường hợp tăng giảm TSCĐ trong kỳ dẫn đến khấu hao không đủ 12 tháng trong năm).
+ Trường hợp người nộp thuế không áp dụng phương pháp khấu hao đường thẳng thì tùy trường hợp cụ thể: Thuế căn cứ vào Thuyết minh Báo cáo Tài chính để xác định từng loại TSCĐ, đồng thời so sánh với quy định có liên quan để ước lượng mức khấu hao NNT trích có phù hợp không.
+ Trường hợp TSCĐ vô hình là quyền sử dụng đất lâu dài; Công trình, nhà xây dựng trên đất không thuộc quyền sở hữu của NNT; Xe ô tô chở người từ 9 chỗ ngồi trở xuống, tàu bay dân dụng và du thuyền không sử dụng cho mục đích kinh doanh có nguyên giá vượt trên 1,6 tỷ đồng, thực hiện kiểm tra việc trích khấu hao có phù hợp với quy định pháp luật thuế thu nhập doanh nghiệp hay không.
8. Dự phòng tổn thức các khoản đầu tư dài hạn
- Dư Có TK 229:
– Phân tích hồ sơ, nếu TK 229 phát sinh số dư có, thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:
+ Xác định số dư đầu/cuối kỳ, số đã trích thêm hoặc số đã hoàn nhập giảm chi phí.
+ Các khoản đầu tư tài chính dài hạn (Chi tiết theo từng nơi đầu tư).
+ BCĐKT của tổ chức kinh tế năm trước liền kề thời điểm trích lập dự phòng mà người nộp thuế có đầu tư tài chính dài hạn.
+ Trên cơ sở đó, đánh giá việc người nộp thuế trích hoặc đã hoàn nhập phù hợp với quy định hay không.
Rủi ro trong trường hợp này là: người nộp thuế trích không phù hợp, không hoàn nhập; hoặc không đủ điều kiện theo quy định.
9. Trích quỹ tiền lương
- Dư Có TK 334:
– Phân tích hồ sơ, nếu TK 334 phát sinh số dư có, thực hiện Thuế xem xét Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:
+ Số thực chi tiền lương, tiền công và các khoản phụ cấp phải trả cho người lao động từ ngày 01 tháng 01 năm sau liền kề đến ngày cuối cùng phải nộp hồ sơ khai quyết toán thuế của năm sau liền kề năm phân tích hồ sơ.
+ Trường hợp năm trước doanh nghiệp có trích lập quỹ dự phòng tiền lương mà sau 6 tháng, kể từ ngày kết thúc năm tài chính doanh nghiệp chưa sử dụng hoặc sử dụng không hết quỹ dự phòng tiền lương thì doanh nghiệp phải tính giảm chi phí của năm sau. Riêng từ năm 2013 trở về trước thì tính đến 31/12 của năm sau.
+ Doanh nghiệp khai lỗ thì không được trích quỹ tiền lương (Áp dụng từ năm 2011).
+ Trên cơ sở đó, đánh giá việc người nộp thuế trích hoặc đã hoàn nhập phù hợp với quy định hay không.
10. Chi phí trả trước
- Dư Có TK 335:
– Phân tích hồ sơ, nếu TK 335 phát sinh số dư có, thực hiện Thuế kiểm tra Thuyết minh Báo cáo Tài chính và có thể trao đổi với người nộp thuế để làm rõ một số nội dung sau:
+ Nội dung trích trước là gì? Căn cứ trích, hồ sơ, chứng từ kèm theo (Nếu có).
+ Chi phí trả trước theo kỳ hạn mà đến kỳ hạn chưa chi hoặc chi không hết, chi phí trích trước không phù hợp với doanh thu ghi nhận trong năm.
+ Trên cơ sở đó, đánh giá việc người nộp thuế trích hoặc đã hoàn nhập phù hợp với quy định hay không.
Trong trường hợp này, VisioEdu lưu ý cho kế toán rủi ro sau: Người nộp thuế trích không phù hợp, không hoàn nhập; Chi phí phát sinh nhưng không có chứng từ đúng quy định.
Như vậy, VisioEdu đã chia sẻ thêm cho bạn các rủi ro thường gặp trên bảng cân đối kế toán, cân đối số phát sinh mà kế toán cần lưu ý trong quá trình lập Báo cáo Tài chính. VisioEdu hy vọng những thông tin trên sẽ hữu ích cho bạn trong quá trình chuẩn bị cho kỳ Báo cáo Tài chính.
Và để sẵn sàng cho công tác chuẩn bị trước kỳ quyết toán thuế cuối năm 2022, VisioEdu đã thiết kế khóa học “Nhận diện rủi ro Báo cáo Tài chính”. Sau khóa học, kế toán hoàn toàn có thể:
– Chuẩn hóa việc lập Báo cáo Tài chính tuân thủ đầy đủ các chuẩn mực kế toán.
– Nằm lòng bộ 24 chỉ tiêu đánh giá rủi ro của Cơ quan Thuế.
– Dễ dàng phòng tránh sai sót, giảm thiểu rủi ro khi có thanh tra, kiểm tra Thuế.
>>> Tìm hiểu thêm thông tin về khóa học tại đây:
